ویژگی­های یک فرضیه خوب  

1- فرضیه باید قدرت تبیین حقایق را داشته باشد؛ یعنی به گونه­ای ساخته شود که واقعیت مسئله یا متغیر یا روابط مورد مطالعه را منعکس کند و بتوان بر اساس آن اطلاعات را گردآوری کرد و مورد تجزیه و تحلیل قرار داد.

2- فرضیه باید بتواند پاسخ مسئله تحقیق را بدهد؛ یعنی آنچنان با مسئله تحقیق مرتبط باشد که اطلاعات گردآوری شده پس از تجزیه و تحلیل، پاسخ­گوی حل مسئله و قابل استفاده باشد.

3- فرضیه باید قابلیت حذف حقایق نامرتبط با مسئلۀ تحقیق را داشته باشد؛ یعنی باعث پرداختن به کشف حقایقی شود که در چارچوب مسئلۀ تحقیق وجود دارند. ضمناً، حدود آن باید طوری باشد که با مسائل و فرضیه­ های دیگر تداخل نکند.

4-فرضیه باید شفاف، ساده و قابل­ فهم باشد؛ بنابراین محقق باید از به کار بردن عبارات مبهم، طولانی و دو پهلو در آن خودداری کند.

5- فرضیه باید قابلیت آزمون را داشته باشد؛ یعنی مفاهیم و متغیرهای مطرح شده در فرضیه قابل تبدیل به تعاریف عملیاتی و واجد معرف­ ها و شاخص ­هایی برای ارزیابی و سنجش باشند تا بتوان با وسایل و امکانات موجود آن را مورد آزمایش قرار داد.

6- فرضیه نباید با حقایق و قوانین مسلم و اصول علمی تأیید شده و پذیرفته شده مغایرت داشته باشد.

7- فرضیه نباید از واژه­ ها و مفاهیم ارزشی استفاده کند، بلکه باید ناظر بر واقعیت و حقیقتی باشد که محقق قصد کشف آن را دارد؛ مثلاً باید در تدوین فرضیه از عباراتی نظیر ایده ­آل است، بسیار خوب است پرهیز شود.

8-فرضیه باید به مطالعه و پژوهش جهت بدهد و راهنمای فعالیت های محقق باشد.

9- فرضیه باید به صورت جملۀ خبری باشد تا از نحوۀ ارتبای متغیرها خبر بدهد.

10-در یک فرضیه خوب اصطلاحات و واژه­ های اختصاصی تعریف می­شوند؛ یعنی اگر محقق ناگزیر از کاربرد واژه­ ها و اصطلاحاتی است که برای دیگر افراد مفهوم و مأنوس نیست، باید آنها را تعریف کند.

11-فرضیه­ ها با توجه به چارچوب نظری تحقیق تدوین می­شوند؛ بنابراین تعداد ابعاد و رابطه­ های موجود در چارچوب نظری می­تواند ملاک عمل برای تعداد فرضیه ­ها باشد.

12- فرضیه­ ها باید مختص مسئلۀ تحقیق باشند؛ بنابراین از تدوین فرضیه ­های عام و غیرقابل حمل بر مصداق خاصمورد تحقیق باید پرهیز شود؛ زیرا فرضیه قابلیت آزمایش داشتن را از دست می­دهد.

13-باید بین فرضیه­ ها و سؤال­های ویژه یا فرعی تحقیق تناظر صوری و محتوایی وجود داشته باشد؛ زیرا تعداد و نوع سؤال­های فرعی و فرضیه­ ها برخاسته از چارچوب نظری تحقیق است، پس باید بین آنها ارتباط منطقی وجود داشته باشد.

منظور از تناظر صوری این است که اولاً به تعداد سؤال­های فرعی فرضیه تدوین شود و ثانیاً هر فرضیه در مقابل سؤال مربوط به آن قرار گیرد. منظور از تناسب و تناظر محتوایی این است که معنا و مفهوم هر فرضیه با معنا و مفهوم سؤال مربوط به آن تناسب داشته باشد؛ به عبارت دیگر، فرضیه و سؤال به لحاظ محتوایی با هم ارتباط منطقی داشته باشند.

منبع:

ایران پژوهان